Nga Paolo Ottolina
Corriere Della Sera
Vdekja e gjeneralit rus Vitaly Gerasimov, shefit të shtabit të ushtrisë së 41-të, është një mister i vogël në tragjedinë më të gjerë të luftës pushtuese në Ukrainë. Si është e mundur që ushtria ruse përdor komunikime të pakriptuara në territorin armik, deri në atë pikë sa të rrezikojë operacionet në zhvillim dhe të zbulojë humbjen në terren të një drejtuesi të ushtrisë? Dhe a ndodhi pikërisht për shkak të një gabimi të bujshëm të vetë rusëve, të cilët, për të asgjësuar kapacitetin e komunikimit të Ukrainës, “flijuan” sistemet e tyre të sigurta?
Le të bëjmë një hap prapa.
Publikimi i vdekjes së Gerasimov u konfirmua nga drejtori ekzekutiv Kristo Grozev, i cili është shpërblyer disa herë vitet e fundit për punën e tij investigative gazetareske. Sipas asaj që ka zbuluar Grozev, lajmi ka dalë për shkak se informacioni ka rrjedhur një telefonatë e oficerit të FSB-së (shërbimet sekrete ruse) pranë ushtrisë së 41-të. Ai telefonoi shefin e tij, të identifikuar si Dmitry Shevchenko, në qytetin e Tulës, duke i thënë se “të gjitha komunikimet e sigurta kanë humbur”. Dhe për rrjedhojë, ja ku është përgjimi nga shërbimet ukrainase, me Grozev që e ka marrë në zotërim dhe e nxjerr në pah.
Në telefonatën mes dy oficerëve të inteligjencës ruse, përveç vdekjes së gjeneralit, përmendet edhe “sistemi Era” për thirrje të sigurta. Nga Tula, Gjenerali i lartë thotë që, “Era nuk funksionon”.
Në filmat e luftës dhe spiunazhit jemi mësuar të shohim personazhe që thonë “Hajde të hapim një linjë të sigurt” ose pyesin “A është e mbrojtur kjo linjë?”.
Për vështirësitë e makinerisë ushtarake ruse në Ukrainë janë botuar shumë artikuj, megjithëse disa ekspertë theksojnë se propaganda e Kievit e ka bërë mirë punën e saj duke ekzagjeruar problemet e armikut. Megjithatë, është befasuese të mendosh për njerëz të inteligjencës të detyruar të telefonojnë me një linjë civile, veçanërisht për të folur për lajme jashtëzakonisht konfidenciale si vdekja e një oficeri të lartë.
Por çfarë është sistemi Era dhe si ka mundësi që nuk ka funksionuar?
Duke folur për “sistemin Era” i referohet qendrës teknologjike Era, e krijuar nga viti 2018 në qytetin rus të Anapa, në Detin e Zi. Është një kështjellë e vërtetë e shkencës, një kampus laboratorësh dhe qendrash kërkimore me mbi 100 kompani të kompleksit ushtarako-industrial që punojnë në projekte të përbashkëta.
Temat mbi të cilat është specializuar qendra Era janë ato që lidhen me kërkimin e avancuar, veçanërisht në 14 fusha që variojnë nga robotika tek bioteknologjitë, nga nanomaterialet tek armët novatore të bazuara në “parime të reja fizike”.
Por, në listë është edhe “siguria e informacionit”. Vitet e fundit, kompani të tilla si Mikran (prodhuesi kryesor rus i pajisjeve mikroelektronike) dhe kompania e sigurisë kibernetike Rostelecom-Solar i janë bashkuar kështjellës së Erës.
Në vitin 2021, Ministria ruse e Mbrojtjes njoftoi, përmes agjencisë Tass, se do të krijoheshin telefona inteligjentë të prodhuar nga Rusia dhe aplikacione speciale për personelin ushtarak dhe familjet e tyre. Pajisjet “do të funksionojnë në mënyra të ndryshme, duke përfshirë edhe komunikimin e sigurt”. Përmendet edhe qendra shkencore Era Technopolis, ku po punohet për “një ekosistem digjital për aktivitetet e përditshme të ushtarakëve”.
Aparati ushtarako-qeveritar rus ka sistemin e vet operativ celular. Quhet Aurora Os dhe është një imitim i Sailfish Os, një platformë e lindur në Finlandë mbi hirin e MeeGo, një ide e Nokia-s që nuk u realizua kurrë.
Russian Omp (Platforma e Hapur Mobile) është në krye të Aurora Os, një kompani që ka shpërndarë të paktën 400 mijë pajisje, duke përfshirë smartfonë dhe tabletë, për qeverinë ruse dhe kompanitë private. U krijua një ekosistem softuerik i bazuar në Aurora OS, me një infrastrukturë serveri që menaxhon VPN-të, mesazhet e sigurta dhe softuerët për përdorim biznesi.
Historia e vdekjes së Gerasimov përfshin këtë platformë dhe këto pajisje, me lidhjet e tyre me qendrën Era në Detin e Zi.
Por pse nuk u përdor sistemi i koduar Era për të thirrur bazën e FSB-së në Tula? Me sa duket pikërisht sepse bombardimet ruse kishin dëmtuar shumë thellë rrjetin 3G/4G në Kharkiv. Përveç kësaj, disa antena ishin zëvendësuar me “stingray”, ose simulatorë të faqeve celulare (të njohura edhe si kapëse IMSI), që maskohen si pika legjitime transmetimi për të vjedhur informacione dhe të dhëna.
Me pak fjalë, shumë infrastruktura u rrëzuan për të qenë në gjendje të përdorin sistemin e mbrojtur rus. Një problem që mund të ishte anashkaluar duke përdorur një telefon satelitor, por me sa duket asnjë personel rus në terren në atë kohë nuk e kishte (ose oficeri i FSB-së ishte i nxituar dhe i pamatur).
Deri më tani, Rusia ka vënë në shënjestër infrastrukturën e internetit në Ukrainë, si dhe e ka dëmtuar atë me bombardime, por nuk është përpjekur ta shkëpusë plotësisht, siç mund të kishte bërë. Një tjetër tregues se edhe ushtria ruse po përdor infrastrukturën.
Ajo ka nevojë për këtë sepse, një aspekt tjetër paradoksal që zbulon vdekja e gjeneralit wshtw qw Moskës iu desh të përdorte celularët dhe sistemin Era (ndoshta për ta përsosur, por duke pasur parasysh rezultatin …).
Në fakt, ukrainasit e kuptuan shpejt se shumë ushtarë nga Moska po komunikonin përmes radiove marrëse-dhënëse që ishin shumë të lehta për t’u përgjuar, siç tregohet nga shumë audio të publikuara në rrjetet sociale si Clubhouse.
Dëshmitë e Ukrainës në rrjet flasin për pajisje edhe me origjinë sovjetike, pa kriptim modern.
“Në Ukrainë e zbuluam shpejt këtë dhe filluam të bllokojmë transmetimet me zhurma dhe tallje. E lodhur nga talljet, Ministria Ruse e Mbrojtjes ka njoftuar se e ka zgjidhur problemin”. Zgjidhja qëndronte te sistemi Era, por në këtë rast ishte dëshira për të shkatërruar faktin që talleshim me makinën ruse të luftës.
